Πυθαγόρας ο Σάμιος

Το Πανεπιστήμιο Κύπρου απόψε, ως όφειλε, φιλοξενεί την παρουσίαση του βιβλίου της κ. Βέρας Κορφιώτη «Αυτός έφα! Πυθαγόρας ο Σάμιος». Το πόνημα της συγγραφέως που τιμάται απόψε, είμαι στην ευχάριστη θέση να δηλώσω, καθιστά την οφειλή του Πανεπιστημίου αυτονόητη. Όπως όλα τα βιβλία της κλάσης του, αποτελεί πρόκληση για τον επιστήμονα που θα το μελετήσει, και πηγή γνώσης και αναγνωστικής απόλαυσης για το κάθε φιλέρευνο πνεύμα που θα του αφιερωθεί για όσο χρειαστεί να το διεξέλθει. Όχι πολύ, πρέπει να πω, παρόλο που πρόκειται για μεγάλο βιβλίο. Αφού η επιδεξιότητα της συγγραφέως του, δεν αφήνει τον αναγνώστη, σε κενά συγγραφικού αυτοθαυμασμού, να σκεφτεί τον χρόνο που δαπανά για να το διαβάσει. Έτσι, το βιβλίο τελειώνει γρήγορα.

Η ανάγνωσή του, εννοώ, γιατί η επίδρασή του είναι μόνιμη. Είναι εκείνη των κειμένων στα οποία θέλεις να επιστρέφεις, για να σιγουρευτείς ότι ο συγγραφέας τους όντως εννοούσε ως σημαντική τη σχέση που θέλησε να αρχίσει μαζί σου με το βιβλίο του. Στο συγγραφικό αυτό έργο της κ. Κορφιώτη, το αφιερωμένο στον πλάνητα φιλόσοφο Πυθαγόρα, διάχυτη είναι η επιστημονική επιφύλαξη, που το καθιστά αξιόλογη ερευνητική απόπειρα. Δεν φείδεται όμως, η συγγραφέας, λογοτεχνικού οίστρου, δεδομένης αξίας, που ενεργοποιεί ο, ζωοποιός για το κείμενο, θαυμασμός του προσώπου του φιλοσόφου, του οποίου φιλοτεχνεί το πορτραίτο.

Αυτός ο ύμνος της, των 450 σελίδων, του Πυθαγόρα της Μεγάλης Ελλάδας, με όλες τις σημασίες της έκφρασης, συνδυάζει την πίστη στην απόδοση των θεωριών του Δασκάλου, την έγνοια για τις ιστορικές λεπτομέρειες, που είναι συγκεχυμένες, και τη μετριοπάθεια στην ερμηνεία αμφοτέρων. Μια διαλεκτική προσέγγιση, δηλαδή, εμποτισμένη από τη συνείδηση του τολμήματος που επιχειρεί: να ανασυνθέσει τη μυστική ζωή και σκέψη της πιο κρυπτικής φιλοσοφικής φυσιογνωμίας του αρχαίου κόσμου, του φιλοσόφου που πρώτος επεχείρησε να κάνει από τη σκέψη του σχολή, από τη σχολή του να διδάξει τρόπο ζωής, και από τον τρόπο αυτό της ζωής να υψώσει κλίμακα προς την αιωνιότητα. Όλοι οι φιλόσοφοι, τουλάχιστον, θα ήθελαν ο Πυθαγόρας να είναι προφήτης˙ του μεγαλείου, τουλάχιστον, της φιλοσοφίας˙ της αξίας της στους αιώνες…   

Σήμερα, που τόσο μας χρειάζονται οι προφήτες, η κ. Κορφιώτη μας προσφέρει με εύγλωττη γενναιοδωρία έργο της, που προϋπέθεσε πολύ από τον χρόνο της και κόπο, για να μας θυμίσει ότι το πλήθος των προφητών, στις μέρες μας, παραπέμπει στην τραγικότητα της ιστορικής συγκυρίας, όχι στην ευκολία της. Γιατί αυτό το πλήθος, των δασκάλων, των δημόσιων ταγών κάθε είδους, φανερώνει την ανοχή των ακροατών τους. Η αμάθεια είναι η μόνη τους – αλλά όχι σωτήρια - δικαιολογία.

Αν ο ίδιος ο χαμός του Πυθαγόρα, τελικά, και η καταστροφή της σχολής του, οφείλεται στην αδυναμία του φιλοσόφου να σκεφτεί και να επηρεάσει τους Κροτωνιάτες, να προτείνει λύση για το πρόβλημα των ικετών από τη Σύβαρη, τότε μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί ο ιστορικός χρόνος επισωρεύει τόσα δεινά στα γένη των ανθρώπων. Αν ο Πυθαγόρας, ο γεννήτορας και πνευματικός πατέρας της φιλοσοφίας, που της έδωσε κιόλας το όνομα, δεν μπόρεσε να σκεφτεί ότι δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα με θεωρίες, όσο ελκυστικές, αν αγνοήσεις τον παράγοντα που σου θέτει το πρόβλημα, τους 500, εν προκειμένω, ή όσους θέλησαν να κάνουν το πρόβλημά τους πρόβλημα του Κρότωνα, τότε τι να περιμένεις από εκείνους που, ως άλλοι ικέτες από τη Σύβαρη, υπόσχονται στον άνθρωπο να λύσουν τα προβλήματά του, κάνοντας τα δικά τους προβλήματα δικά του;

Έφταιγε ο Πυθαγόρας; Όχι. Το βιβλίο της κ. Κορφιώτη μας θυμίζει ανάμεσα σε  άλλα πολλά, ότι η σοφία, όσο κι αν είναι υψηλή, και του Πυθαγόρα ήταν, κρίνεται στην εφαρμογή της. Το «ευ πράττειν» δεν εξαρτάται από αυτό που σκέφτομαι, αλλά από τη δοκιμασία αυτού που σκέφτομαι στην πράξη. Η φιλοσοφία, του Πυθαγόρα εν προκειμένω, λοιπόν, δεν είναι σπουδαία γι’ αυτό που είναι, αλλά γι’ αυτό που γίνεται όταν μπορεί να γίνει κανόνας μιας δικαιωμένης ζωής. Το πόσο συναρπαστικός είναι ο αγώνας αυτός, του φιλοσόφου και των μαθητών του, η κ. Κορφιώτη καταφέρνει στο βιβλίο της να το μεταφέρει στον αναγνώστη. Συγχαρητήρια!

(Παρουσίαση του βιβλίου της Βέρας Κορφιώτη "Αυτός έφα! Πυθαγόρας ο Σάμιος", Πανεπιστήμιο Κύπρου, 05-03-2014)